Deze week is het in de Haarlemse gemeenteraad Kadernota week. Op maandag, woensdag en donderdag wordt de Kadernota 2015 behandeld. Op maandag 22 juni sprak Fractievoorzitter Rob de Jong de volgende tekst uit in de eerste termijn over deze kadernota:
Voorzitter,
Een woord vooraf: voor de VVD geldt dat iedereen in veiligheid zijn werk moet kunnen doen. Dat geldt voor ambulancepersoneel, dat geldt voor politiepersoneel, en dat geldt ook voor ambtsdragers als raadsleden, wethouders en, uiteraard, onze burgemeester. De VVD zal nooit tolereren dat er inbreuken worden gepleegd op onze vrijheid. Wij hopen de burgemeester snel weer te zien fietsen door onze stad.
De kadernota: TRIGGERMONEY
Iedereen in deze Raad heeft weleens geklaagd over de dikte van de stukken. Enorm veel leeswerk met daarin heel wat minder informatie. In dat opzicht juicht de VVD het toe dat deze Kadernota zeer beperkt in omvang is. Het is alleen jammer dat u de inhoud bent vergeten. Want de eerste indruk van mijn fractie over deze kadernota leverde de kernwoorden ‘visieloos’ en ‘ambitieloos’ op.
Nu staan liberalen er niet om bekend zelf de wereld met enorm veel visie te betreden, van deze coalitie tegen wil en dank, die het allemaal anders zou gaan doen, hadden wij misschien toch wat meer verwacht. Of juist niet, en zijn onze verwachtingen gewoon waar geworden.
Financieel
Oud VVD-wethouder Van Velzen waarschuwde in 2010 de toen nog jonge fractie van de VVD: ‘Let op: wordt niet de boekhouder van links’. De VVD heeft als kleinste partij in de vorige coalitie deze valkuil niet helemaal weten te vermijden. D66, als enig liberale partij in dit college, is er echter met open ogen ingetrapt. Mevrouw Leitner: u bent de boekhouder van links geworden.
De VVD erkent wel dat D66 haar best doet. Maar u betaalt de rekening. En die is erg hoog. Staat u mij toe dat te illustreren.
En dat kan alleen met een groot compliment aan de PvdA. De PvdA is er namelijk in geslaagd de gemeente Haarlem om te toveren in één grote welzijnsorganisatie. Er staat een gigantisch hek om het sociaal domein. De reserve sociaal domein wordt voor een groot deel gevoed door de reguliere begroting. Niet uitgegeven minimagelden moeten worden bewaard om alsnog uit te geven. Wettelijke ouderbijdragen worden geschrapt. Bedrijven vertrekken uit Haarlem (zie de recessiemonitor) en daarmee de banen. Mensen moeten de stad uit om naar hun werk te rijden, maar aan verbetering van de bereikbaarheid gebeurt niets. We praten vooral over de onderkant van de arbeidsmarkt, een sociaal akkoord of een lokaal sociaal akkoord. Daarbij zijn Paswerk en Werkpas de gevarenzone al binnengetreden. Ik heb mij laten vertellen dat het niet bij 1 reorganisatie zal blijven. De re-integratiemiddelen dienen ter dekking van de tekorten en het einde is niet in zicht. We voeren ellenlange discussies om sociale woningbouw door te drukken op plekken waar dat niet rendabel is. Je kan een uitkering krijgen zonder verplichte tegenprestatie. We gaan een hotel bouwen voor de categorie bed-bad en brood. Gezien de druk op de EU-buitengrenzen is dat nu al te klein. Dan huren we gewoon een taxibedrijf in. We roepen de regering op om met voorrang asielzoekers te huisvesten in Haarlem en u zwijgt over de bestaande wachtlijst die dan langer wordt. De middenklasse doet er niet meer toe. Haarlem zoals de PvdA dat graag ziet.
GroenLinks kan tevreden zijn. U ziet dan ook heel wat gerealiseerd worden. Van fietssnelweg tot Rode Loperbrug. Dwars door een Rijksmonument. In de vorige periode afgeschoten maar nu opnieuw op de agenda. Uiteraard vermoed ik dat GL, blakend van zelfvertrouwen, het aandurft binnenkort het Houtmanpad weer op de agenda te zetten. De bruggen, besteld door een andere GroenLinks wethouder, staan immers nog opgeslagen in een of andere loods.
Groen Links geeft in vier jaar tijd €2.000.000,- uit (500k per jaar) aan boterzachte duurzaamheidsinitiatieven als “de circulaire wijkeconomie”, “stadslandbouw”, “groene daken” en “elektrische scooters voor pizzabakkers”. De hele wereld is er inmiddels van overtuigd dat elektrische mobiliteit de toekomst is en wat doet Groen Links hier? Helemaal niets. Dus helpt de VVD u een klein beetje. Met een kleine verschuiving van de reeds toegekende middelen kunnen we in elk geval in 2015 een E-snel oplaadstation voor elektrische auto’s installeren in de vier parkeergarages die u vergeten was. Daartoe dient de VVD de volgende motie in: “stimuleer een paal in elke garage!”
Na jaren van bezuinigen, discussies over de schuld en alles wat er verkeerd was in deze stad: het geld mag blijkbaar weer uitgegeven worden. De nieuw beleid gelden worden in noodtempo uitgegeven voor het te laat is. 1 miljoen voor sport, fiets en duurzaamheid per jaar. Vanaf volgend jaar jaarlijks 1 miljoen euro TRIGGERMONEY voor de PVDA. Voorzitter, de VVD spreekt hier liever over “SILLY MONEY”!
De boekhouder van links moet zorgen dat het plaatje klopt. Want we willen ook solide financiën. D66 is erin geslaagd 1 doel te bereiken: er wordt wat gedaan aan de schuld. Vanaf 2016, want in 2015 heeft u niets gekregen, gaat de gemeente extra inzetten op aflossing van de schuld. De VVD steunt u daarin. Dat heeft u toch maar mooi voor elkaar gekregen.
Tegelijkertijd constateren wij nu al dat de beruchte PLUS van mevrouw Pippel, vorige jaar onderwerp van een polemiek in deze Raad, niet gerealiseerd wordt: de verkoop van vastgoed draagt dus niet bij aan de bezuinigingstaakstelling en dus niet bij aan het wegwerken van het achterstallig onderhoud aan ons gemeentelijk vastgoed. Dat was echt anders beloofd.
- Tevens slaagt u er niet in de lokale lasten te beheersen: er zijn nog maar twee steden duurder dan Haarlem en dat is in strijd met uw eigen coalitieakkoord.
- U slaagt er niet in een sluitende meerjarenbegroting te presenteren: de jaarschijven 2018 en 2019 staan in het rood.
- U slaagt er niet in om u aan uw eigen kasstroomplafond ten aanzien van de investeringen te houden: de jaarschijven 2016 en 2017 tonen tekorten (ondanks de forse afname van de kapitaallasten door de verlaging van de omslagrente P10IP).
- U slaagt er niet in het achterstallig onderhoud te beheersen: de tekorten lopen op.
- Daarnaast heb ik niet eerder een kadernota gezien die een meerjarenraming presenteert die zo is volgepropt met PM posten.
De VVD heeft bij de jaarrekening al aangegeven dat de financiële positie van de gemeente Haarlem bijzonder kwetsbaar en zorgelijk is. Ik voorspel u dat deze PM posten eerder negatief dan positief uitvallen. Het Rijk heeft geen geld voor u: we gaan namelijk allemaal minder belasting betalen. Dat betekent wel dat U met tekorten gaat komen. En zo krijgt de VVD dan toch haar kleinere overheid.
En dan kunt u een paar dingen doen
- u kunt de inkomsten verhogen: dat doet de PvdA graag
- u kunt extra bezuinigen: dat doet de PvdA niet graag
- u kunt de investeringen in linkse hobby’s matigen: dat wil de PvdA al helemaal niet
- u kunt de aflossing van de schuld in de ijskast zetten.
Voorzitter, het draait in een coalitie om evenwicht. De balans is ver te zoeken en de spanningen lopen op. Ongetwijfeld zult u van de coalitiepartijen nog veel mooie woorden horen deze week, het onbehagen binnen deze coalitie is niet langer binnenskamers te houden. We zijn er getuige van geweest dat machtspolitiek zich niet langer beperkt tot de antichambre. Dat kan ook niet als drie partijen uitgeven wat 1 partij moeizaam moet bezuinigen.
Graag een reactie van de wethouder op de financiële uitdagingen waar Haarlems voor staat en de soliditeit van de meerjarenraming.
De nieuwe bestuursstijl
Niet lang na de start van dit college lunchte ik met een andere oud-VVD wethouder, de heer Mooij. Hij moest diep zuchten toen ik hem vertelde over de zogenaamde nieuwe bestuursstijl van dit college en dat alles anders moest. Een oude rot als hij weet als geen ander dat hoe harder men roept om verandering, hoe meer alles bij het oude blijft of, erger nog, hoe regentesker dit uitpakt.
En dat is toch ook wel wat ons bijblijft van dit eerste jaar. Van een nieuwe bestuursstijl is niet veel te merken. Sterker nog, we hebben te maken met een aantal communicatieve dieptepunten. Ik noem er een paar:
- De hele communicatie rondom en het ontbreken van inspraak bij het invoeren van betaald parkeren in de stad. De wethouder moest nog snel wat reparatiewerk verrichten, maar het wat too little, too late.
- Het dossier VIVA. Een eindeloze reeks vragen van de SP, gesteund door de VVD, moest enige helderheid brengen in het al dan niet aanblijven van de vaste kracht. Het eindigde in het wegzetten van VIVA als een onbetrouwbare partner door een aantal coalitiepartijen. Maar een onderzoek naar de werkelijke feiten wordt, door diezelfde coalitiepartijen, geblokkeerd.
- Ook intern stelt het college zich vaak regentesk op. We hebben de nodige gevallen gehad van slechte stukken, onvolledige stukken (vitae vesper), ten onrechte geheim verklaarde stukken en natuurlijk, te laat aangeleverde stukken. U slaagt er beter in dan elk college voor u om artikel 38 vragen zo cryptisch te beantwoorden dat je van goede huize moet komen om je niet meteen uit het veld te laten slaan. De wethouders geven een geheel eigen interpretatie aan ingediende moties en gaan vervolgens op zoek naar de ‘vraag achter de vraag’.
Dat allemaal is weinig transparant, en weinig open.
De burgemeester pleitte een jaar geleden voor een werkgroep bestaande uit de raadsleden. Collegeleden, de ambtelijke top en hemzelf als voorzitter om hiermee aan de slag te gaan. Kan hij aangeven wat hij inmiddels heeft bereikt?
De ongedeelde stad
De coalitie wil op aan andere manier communiceren met de stad en heeft daartoe in februari de discussienota ‘verbindingen met de stad’ doen verschijnen. Daarna is het doodstil gebleven. Maar het zoemt af en toe toch nog rond: participatie moet gestimuleerd worden en er komen kreten voorbij als ‘burgerparticipatie’, ‘participatief begroten’ en de ‘buurtbegroting’.
De VVD is van mening dat onze inwoners rechten en plichten hebben. De overheid neemt een aantal belangrijke (kern)taken voor haar rekening, en als wederdienst draagt ook de Haarlemmer zijn steentje bij. Je kijkt om naar je buren en je buurt, je toont je betrokkenheid door zelf, naar kracht, je handen uit de mouwen te steken. Daar zijn legio voorbeelden van te geven. Dat is voor de VVD participatie.
Maar de VVD zal zich verzetten tegen het overdragen van overheidstaken of overheidsbezit aan een beperkte groep particulieren. Niet representatieve groepjes die de kennis en de tijd hebben om zich deze toe te eigenen, bijvoorbeeld als preferred koper of huurder (het recht op medegebruik van maatschappelijk vastgoed). De stadskweektuin is een goed voorbeeld: een kleine groep mensen eigent zich een mooi stukje Haarlem toe, gaat bepalen wie er wat mag exploiteren, en gaat aldus met gemeenschappelijk Haarlems bezit aan de haal. Anderen hebben het nakijken. Terwijl de stadskweektuin van ons allemaal is. Dat is bijzonder elitair en ondergraaft onze democratie.
Wij zijn eveneens zeer kritisch op initiatieven die in bepaalde buurten wel van de grond komen, maar in andere buurten niet, domweg omdat de mensen daar minder geëngageerd zijn (het recht om de gemeente uit te dagen, loyale/afzijdige burger). Wij staan voor een ongedeelde stad en wel op een eerlijke manier. De stad moet overal veilig zijn. De stad moet overal schoon en heel zijn. De stad moet overal goed onderhouden zijn. En niet alleen daar waar de mensen het hardste schreeuwen of het hoogst zijn opgeleid. Of waar de mensen weten wat een boomspiegel is die je vervolgens kunt adopteren.
Haarlem is een kleine compacte stad. De VVD waakt ervoor dat het wijkdenken teveel met het beleid aan de haal gaat. Fiets 300 meter en je staat in een andere wijk of een andere buurt. Moet je dan werkelijk een buurtbegroting hebben? Of een wijkbegroting? Is dat niet gewoon een ongelooflijke verspilling van ambtelijke capaciteit om te weten wat het onderhoud in wijk A kost versus wijk B? Het onderhoud moet gewoon goed zijn. Dat is algemeen belang. Graag een reactie van de wethouder.
In een onderzoek in opdracht van het ministerie van BZK met de naam ‘de montessori-democratie’ wordt hier uitvoering op ingegaan. De conclusie: door de doe-democratie verandert de gemeente van gedaante. Van een arena om via politieke strijd te bepalen welke kant we uitmoeten, tot een gremium dat burgers in juridische zin vertegenwoordigt: een systeem voor noodgevallen voor als het uit de hand loopt. Juridisering en informalisering kan een gevaar zijn voor de representatieve democratie. En die functioneert best wel goed!
Haarlem in de regio
Haarlem als centrumgemeente moet niet bang zijn om die rol met verve op zich te nemen. We werken nauw samen met de gemeente Zandvoort in de uitvoering van decentralisatie-taken. Maar ook bereikbaarheid als voorbeeld, heeft alles met de regio te maken. Het wordt tijd dat Haarlem dan ook zelfbewust om zich heenkijkt. In de metropoolregio.
De VVD Haarlem vindt dat H&S en Haarlem gesprekken moeten aangaan om tot een volledige fusie te komen. Er moet een einde komen aan West-Spaarndam en Oost-Spaarndam. Haarlem heeft binnen de metropoolregio dan meer invloed op de groen buffer en andere regionale ontwikkelingen. Ook de positie van Haarlem als directe buur van onze hoofdstad opent perspectieven.
Aangezien het college en de coalitie hier doodstil over zijn, dan maar een stukje VVD-visie!
Tot zover de eerste termijn van de VVD. Op woensdag 24 juni is het vervolg van de behandeling van de Kadernota met het 1e termijn van het college, hierin reageert het college op de eerste termijn van de raad. Op donderdag 25 juni is de tweede termijn van de raad naar aanleiding van de reactie van het college.